Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych na świecie. U pacjentów z POChP choroby sercowo-naczyniowe występują częściej niż w populacji ogólnej, co dodatkowo komplikuje leczenie i pogarsza rokowanie 1. W ostatnich latach pojawiła się koncepcja ryzyka sercowo-płucnego, które obejmuje ryzyko poważnych zdarzeń płucnych lub sercowo-naczyniowych u pacjentów z POChP, takich jak zaostrzenie POChP, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, zdekompensowana niewydolność serca i arytmia oraz zgony z powodu dowolnego z powyższych zdarzeń 2. Podobnie jak ryzyko sercowo-metaboliczne, ryzyko sercowo-płucne wymaga kompleksowego podejścia do zarządzania zdrowiem pacjentów.
Świetnym przykładem ilustrującym, w którą stronę powinna zachodzić systemowa ewolucja opieki nad pacjentami z POChP, jest cukrzyca, gdzie leczenie ewoluowało od kontroli glikemii do kompleksowej oceny i zarządzania ryzykiem wielonarządowym. Na przestrzeni lat na znaczeniu zyskał termin ryzyko sercowo-metaboliczne, a percepcja terapii cukrzycy rozwinęła się w stronę zmniejszania ryzyka uszkodzenia i dysfunkcji narządów. Związek cukrzycy z innymi obszarami został dogłębniej zrozumiany, z szerszym uznaniem tej choroby jako ważnego czynnika ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz z drugiej strony z podkreśleniem znaczenia kontroli innych czynników ryzyka 3-5. Zaowocowało to implementacją kompleksowego zarządzania stanem zdrowia pacjenta. Kluczowe elementy takiego podejścia obejmują:
- interdyscyplinarną opiekę,
- agresywne zarządzanie czynnikami ryzyka,
- koordynację pomiędzy specjalistyczną i podstawową opieką zdrowotną,
- wykorzystanie protokołów i ustalonych ścieżek terapeutycznych,
- edukację pacjentów,
- terapie modyfikujące przebieg choroby 5.
Pomimo tego, że POChP to niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, a incydenty sercowo-naczyniowe to jedna z głównych przyczyn zgonów chorych na POChP, ryzyko sercowo-płucne jest często niedoceniane w praktyce klinicznej 1,2. Pacjenci z POChP rzadziej otrzymują wiele grup leków takich jak ACEI, beta-blokery czy statyny, a także są rzadziej poddawani inwazyjnym badaniom lub procedurom kardiologicznym, np. koronografii czy przezskórnym interwencjom wieńcowym 6,7. Dochodzi tu do paradoksu, gdzie populacja z gorszym rokowaniem ma mniejsze szanse na otrzymanie uznanych terapii zmniejszających ryzyko zgonu. Tymczasem, inne ważne czynniki, jak np. przewlekła choroba nerek, są uwzględniane w kalkulatorach ryzyka sercowo-naczyniowego i brane pod uwagę przy decyzji o włączeniu leków, m. in. statyn 5,8. Pozostaje więc wciąż olbrzymi obszar do poprawy w kontekście uwzględnienia POChP jako istotnego czynnika ryzyka w wykorzystywanych skalach i narzędziach. Jednym z pierwszych przykładów bardzo potrzebnych zmian jest włączenie POChP do najnowszej wersji algorytmu QRISK – QR4 9.
W ostatnich dekadach nastąpił znaczący spadek umieralności z powodu chorób układu krążenia. Jako główne przyczyny tego sukcesu zidentyfikowano przede wszystkim poprawę kontroli czynników ryzyka oraz wykorzystanie leków i zabiegów chirurgicznych 11. Mimo że redukcja ryzyka zgonu to osiągalny cel leczenia POChP, a raport GOLD wymienia cały szereg interwencji mogących przedłużyć życie chorych na POChP 12, w tym obszarze nie osiągnięto dotychczas takiego sukcesu, jak w chorobach sercowo-naczyniowych. Kontrast ten pokazuje potrzebę bardziej zdecydowanych działań w obszarze chorób układu oddechowego. W ostatnich latach jest to bardziej możliwe niż kiedykolwiek dotąd z uwagi na opracowanie pierwszych leków pozwalających na zmniejszenie ryzyka zgonu w POChP – wziewnej terapii trójskładnikowej z jednego inhalatora (SITT) 13-16. Co więcej, pojawiły się także dowody sugerujące wpływ SITT na redukcję ryzyka sercowo-płucnego 17. Kolejny krok w tym kierunku stanowi rozpoczęte w 2024 r., duże badanie kliniczne THARROS, mające na celu ocenę wpływu terapii BUD/GLY/FORM na wyniki sercowo-płucne u pacjentów z POChP i podwyższonym ryzykiem sercowo-płucnym 18.
Ryzyko sercowo-płucne u pacjentów z POChP jest poważnym problemem klinicznym, który wymaga kompleksowego podejścia do terapii. Leczenie powinno wyjść poza kontrolę objawów i działania reaktywne i przejść w proaktywną identyfikację pacjentów wysokiego ryzyka oraz zapobieganie zaostrzeniom, zdarzeniom sercowo-naczyniowym i przedwczesnym zgonom. W tym celu konieczne jest zintegrowane podejście interdyscyplinarne, uwzględniające w praktyce klinicznej ścisłe powiązanie układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Za wzór dla rozwoju opieki sercowo-płucnej może służyć sukces ewolucji opieki sercowo-metabolicznej.
ACEI, inhibitor(y) konwertazy angiotensyny
BUD, budezonid
FORM, formoterol
GLY, glikopironium
POChP, przewlekła obturacyjna choroba płuc
SITT, terapia trójskładnikowa z jednego inhalatora
1. Finkelstein J et al. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2009;4:337-349.
2. Singh D et al. Adv Ther. 2024;41(6):2151-2167.
3. Garber AJ et al. Endocr Pract. 2020;26(1):107-139.
4. Singh A, Bruemmer D. JACC Adv. 2024;3(4):100867.
5. Hawkins NM et al. Pulm Ther. 2024; doi:10.1007/s41030-024-00270-2.
6. Andell P et al. Open Heart. 2014;1(1):e000002.
7. Rothnie KJ et al. Heart. 2015 Jul;101(14):1103-10.
8. Amegadzie JE et al. Thorax. 2024;79(8):718-724.
9. Hippisley-Cox J et al. Nat Med. 2024;30(5):1440-1447.
10. Morgan AD et al. Ther Adv Respir Dis. 2018;12:1-16.
11. Mensah GA et al. Circ Res. 2017;120(2):366-380.
12. Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of Chronic Obstructive Pulmonary Disease: 2025 Report. https://goldcopd.org/2025-gold-report/ (data dostępu 12.11.2024).
13. Rabe KF et al. N Engl J Med. 2020;383:35-48.
14. Lipson DA, et al. N Engl J Med 2018;378:1671–1680.
15. Martinez FJ, et al. Am J Respir Crit Care Med. 2021;203(5):553-564.
16. Lipson DA, et al. Am J Respir Crit Care Med. 2020;201(12):1508-1516.
17. Singh D, et al. Am J Respir Crit Care Med 2024;209:A1209.
18. ClinicalTrials.gov. Badanie NCT06283966. https://clinicaltrials.gov/study/NCT06283966. Data dostępu: 08.11.2024.
